“สุโขทัย” เป็นหนึ่งในไม่กี่จังหวัดที่มีสถานที่ท่องเที่ยวครบครัน ทั้งแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติอย่างเช่นอุทยานแห่งชาติรามคำแหง อุทยานแห่งชาติศรีสัชนาลัย (น้ำตกตาดดาว) หรือจะเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์อย่างเช่น อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย เมืองบางขัง อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย เป็นต้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในส่วนของอุทยานประวัติศาสตร์ ถือเป็นแหล่งที่มีโบราณสถานในสภาพสมบูรณ์และสวยงาม เป็น Signature ของจังหวัดได้เลยทีเดียว
สำหรับอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย นักท่องเที่ยวหลายคนน่าจะทราบดีอยู่แล้วว่าสถานที่นี้มีอะไรให้ท่องเที่ยวบ้าง สามารถเยี่ยมชมได้อย่างถูกจุด แต่พอพูดถึงอุทยานประวัติศาสตร์ในจังหวัดเดียวกัน อย่างอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย น้อยคนนักที่จะรู้อย่างแท้จริง ว่าสถานที่นี้มีอะไรให้เที่ยวบ้าง นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่ที่มาเยือนสถานที่นี้ จะไปรวมกันอยู่แค่วัดช้างล้อม วัดเจดีย์เจ็ดแถว วัดพระศรีรัตนมหาธาตุเชลียง แล้วก็กลับ ทั้งที่ความจริงแล้ว ในอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย มีสถานที่ที่สวยงาม และมีจุดเด่นอยู่เป็นจำนวนมาก เพราะฉะนั้นในบทความนี้ เราจะมาว่ากันด้วยเรื่องของอุทานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย ว่าถ้าหากมาเยือนสถานที่นี้แล้ว ควรไปเยี่ยมชมที่ใดบ้าง ซึ่งจะขอรวบรวมมาไว้ทั้งหมด 7 แห่งด้วยกัน ได้แก่
1. กลุ่มโบราณสถานภายในเมือง สำหรับโบราณสถานกลุ่มนี้ นักท่องเที่ยวทุกท่านน่าจะรู้จักเป็นอย่างดี ประกอบด้วย วัดช้างล้อม วัดเจดีย์เจ็ดแถว วัดสวนแก้วอุทยานใหญ่ วัดสวนแก้วอุทยานน้อย และวัดนางพญา แต่ละวัดจะมีจุดเด่นเป็นของตนเอง เริ่มจากวัดช้างล้อม มีจุดเด่นอยู่ที่เจดีย์ประธานทรงระฆังฐานช้างล้อม ซึ่งมีทรวดทรงงดงาม และอยู่ในสภาพสมบูรณ์ ถัดมาคือวัดเจดีย์เจ็ดแถว มีจุดเด่นอยู่ที่เจดีย์ประธานทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ที่มีทรวดทรงงดงามรายล้อมด้วยเจดีย์รายหลากหลายรูปแบบ ส่วนวัดสวนแก้วอุทยานใหญ่ ปรากฏฐานวิหารขนาดใหญ่ และเจดีย์ทรงระฆังขนาดใหญ่ ต่อจากนั้นคือวัดนางพญา ที่แม้จะมีขนาดเล็กกว่า แต่ก็มีจุดเด่นคือเจดีย์ทรงระฆังที่งดงาม และวิหารที่ยังเหลือผนังด้านหนึ่ง บนผนังนั้นมีลายปูนปั้นสมัยอยุธยาที่งามมาก ไม่ควรพลาดการเยี่ยมชมเลย สุดท้ายคือวัดสวนแก้วอุทยานน้อย ที่ต้องย้อนทางกลับขึ้นไปบริเวณวัดเจดีย์เจ็ดแถว โดยวัดนี้จะตั้งอยู่อีกฟากถนนของวัดเจดีย์เจ็ดแถว จุดเด่นของวัดนี้อยู่ที่เจดีย์ทรงพุ่มข้างบิณฑ์ และมณฑปซึ่งล้วนงดงาม ด้านหน้าของมณฑปมีซากวิหาร และปรากฏเจดีย์รายตั้งล้อมรอบอาคารเหล่านี้
วัดทั้ง 5 แห่งนี้ ถือเป็น Landmark ของอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย ผู้ที่มาเยือนควรมาเยี่ยมชมโบราณสถานกลุ่มนี้เป็นจุดแรก ก่อนจะไปที่อื่นต่อ
2. กลุ่มโบราณสถานบนยอดเขาภายในเมือง ประกอบด้วยวัดเขาพนมเพลิง และวัดเขาสุวรรณคีรี วัดทั้ง 2 นี้ จะตั้งอยู่บนยอดเขาภายในเมืองศรีสัชนาลัย โดยยอดอันเป็นที่ตั้งของวัดเขาสุวรรณคีรี จะมีความสูงมากกว่ายอดอันเป็นที่ตั้งของวัดเขาพนมเพลิง มีทางเดินเชื่อมระหว่าง 2 เขานี้ ซึ่งทั้ง 2 วัด จะมีจุดเด่นบางประการที่แตกต่างกัน เริ่มจากวัดเขาพนมเพลิง มีจุดเด่นอยู่ที่พระพุทธรูปปูนปั้นที่ยังคงสภาพสมบูรณ์ หากยืนอยู่หน้าพระพุทธรูปปั้น จะสามารถมองเห็นวิวข้างล่างได้ ส่วนที่วัดเขาสุวรรณคีรี มีจุดเด่นคือเจดีย์ประธานขนาดใหญ่ ที่มีทรวดทรงงดงาม หากยืนบนลานพระเจดีย์ จะมองเห็นวิวข้างล่างได้อย่างสวยงามมาก
3. แก่งหลวง ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือของเขาพนมเพลิง ใกล้กับประตูเตาหม้อ ตัวแก่งประกอบด้วยโขดหินขนาดใหญ่จำนวนมากที่ตั้งขวางแม่น้ำยม ที่นี่มีตำนานเล่าว่า พระร่วงได้ลงมาอาบน้ำที่นี้แล้วหายสาบสูญไป ปัจจุบันส่วนกลางของแก่งได้ขาดหายไป เนื่องจากถูกระเบิดทิ้งเพื่อให้สามารถลำเลียงไม้ผ่านได้ แต่ก็ยังคงความงามอยู่ ยิ่งในช่วงหน้าน้ำที่มีน้ำไหลผ่านแก่งนี้มากๆ จะเป็นภาพที่สวยงามมาก
4. กลุ่มโบราณสถานบริเวณเมืองเชลียง ตั้งอยู่นอกเมืองศรีสัชนาลัยออกไปทางทิศตะวันออก บริเวณที่ลำน้ำยมคดกลับเป็นรูปไส้ไก่ ประกอบด้วยวัดพระศรีรัตนมหาธาตุเชลียง วัดชมชื่น วัดเจ้าจันทร์ และวัดน้อยจำปี ในส่วนของวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ มีจุดเด่นหลายอย่าง ได้แก่พระปรางค์ขนาดใหญ่สมัยอยุธยาที่สวยงาม พระพุทธรูปลีลาปูนปั้นที่ด้านหน้าพระปรางค์ ซึ่งได้รับการยกย่องว่าเป็นพระพุทธรูปสมัยสุโขทัยที่สวยที่สุดองค์หนึ่ง
นอกจากนี้ยังมีวิหารพระสองพี่น้อง ที่ถือว่าเป็นจุดถ่ายภาพยอดนิยมจุดหนึ่ง และซุ้มประตูวัดที่มียอดเป็นรูปบุคคลมองออกไปทั้งสี่ทิศ ถัดออกมาคือวัดชมชื่น มีจุดเด่นคือเจดีย์ทรงระฆังที่มีณฑปตั้งอยู่ด้านหน้า และในบริเวณวัดนี้ยังมีการจัดแสดงหลุมขุดค้น ที่พบโครงกระดูกมนุษย์สมัยก่อนในหลุมด้วย ส่วนวัดเจ้าจันทร์ มีจุดเด่นคือ มีปราสาทแบบเขมรสมัยบายนเป็นประธานของวัด สุดท้ายคือวัดน้อยจำปี มีจุดเด่นคือวิหารของวัดซึ่งปูพื้นด้วยหิน ปัจจุบันโบราณสถานกลุ่มนี้ตั้งอยู่ในเขตชุมชน การเข้าชมจึงควรระมัดระวังสัตว์เลี้ยงซึ่งคนแถวนั้นเลี้ยงไว้ด้วย
5. กลุ่มโบราณสถานในเขตอรัญญิก ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันตกของเมืองศรีสัชนาลัย โบราณสถานที่สำคัญประกอบด้วย วัดพญาดำ วัดสระปทุม วัดสระไข่น้ำ วัดยายตา วัดเหล่านี้มีความเหมือนกันตรงที่เป็นวัดขนาดใหญ่ มีมณฑปเป็นประธานของวัด โดยวัดพญาดำจะเป็นมณฑปหลังคาทรงชามคว่ำ วัดสระปทุมมีหลังคามณฑปเป็นทรงจั่ว วัดสระไข่น้ำ หลังคามณฑปเป็นทรงกระโจม ส่วนวัดยายตา หลังคามณฑปพังลงแล้ว แต่มีร่องรอยให้เห็นได้ว่าเป็นมณฑปขนาดใหญ่ที่สุด
6. กลุ่มโบราณสถานบนเขานอกเมือง ตั้งอยู่ถัดจากเขตอรัญญิกขึ้นมาทางทิศเหนือ โบราณสถานกลุ่มนี้จะตั้งเรียงรายขึ้นไปตามความสูงของยอดเขา ประกอบด้วยวัดเจดีย์เก้ายอด วัดเจดีย์เอน วัดเขาใหญ่ล่าง และวัดเขาใหญ่บน โดยวัดเจดีย์เก้ายอดจะมีมณฑปที่มียอด 9 ยอดเป็นประธาน ภายในมีจิตรกรรมฝาผนังเหลืออยู่ ส่วนวัดเจดีย์เอน วัดเขาใหญ่ล่าง และวัดเขาใหญ่บน มีเจดีย์ทรงกลมเป็นประธาน โบราณสถานกกลุ่มนี้ปัจจุบันยังถูกล้อมไว้ด้วยป่าที่มีความสมบูรณ์ การเที่ยวชมโบราณสถานกลุ่มนี้ จึงให้ความรู้สึกว่าได้สัมผัสป่าไปด้วย เหมาะกับการพักผ่อนเป็นอย่างดี นอกจากนี้ บนลานพระเจดีย์ที่วัดเขาใหญ่บน หากขึ้นไปจะสามารถมองเห็นภาพทิวทัศน์ของเขตอรัญญิกศรีสัชนาลัยได้ด้วย
7. โบราณสถานวัดหัวโขน ตั้งอยู่ถัดจากกลุ่มโบราณสถานบนเขานอกเมืองออกไปทางด้านหลัง สถานที่นี้ถือเป็นวัดที่มีความยิ่งใหญ่มากที่สุดแห่งหนึ่ง ตัววัดประกอบด้วยวิหารขนาดใหญ่ มณฑปพระพุทธรูปยืนอันเป็นที่ประดิษฐาน “พระอัฏฐารส” และฐานเจดีย์ใหญ่ด้านหลัง ถือเป็นที่ๆ นักท่องเที่ยวไม่ควรพลาดชม
7 สถานที่นี้ ถือเป็น Signature ที่นักท่องเที่ยวผู้มาเยือนอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัยไม่ควรพลาดชม อย่างไรก็ตาม ในเมืองศรีสัชนาลัยยังมีสถานที่ท่องเที่ยวสำคัญอีกลายแห่ง ไม่ว่าจะเป็นเตาทุเรียงบ้านป่ายาง บ้านเกาะน้อย วัดโคกสิงคาราม วัดกุฎีราย วัดเขาอินทร์ เป็นต้น หากมีเวลาเพียงพอ ขอแนะนำให้เยี่ยมชมให้ครบ รับรองว่าท่านจะทึ่งกับร่องรอยวัฒนธรรมของเมืองนี้ และหลงเสน่ห์ของเมืองศรีสัชนาลัยอย่างแน่นอน
